13 grudnia 2025 roku w Muzeum „Pamięć i Tożsamość” im. św. Jana Pawła II w Toruniu odbył się wernisaż niezwykłej wystawy czasowej „Od protestu do wolności — Toruń w historii Solidarności 1980–1989”. Ekspozycja, otwarta w rocznicę wprowadzenia stanu wojennego, przybliża historię ruchu „Solidarność”, która znacząco wpłynęła na losy Polski i Europy Środkowo-Wschodniej.
W 45. rocznicę powstania „Solidarności” oraz w 44 rocznicę wprowadzenia stanu wojennego, oddajemy głos tym, którzy nie przestali wierzyć. Dzisiejsze wydarzenie było szczególną okazją, aby spojrzeć na niezwykłą drogę, którą przeszli mieszkańcy naszego regionu — od sprzeciwu wobec niesprawiedliwości, poprzez lata odwagi i oporu, aż po odzyskaną wolność.
Wystawę tworzy zróżnicowany zestaw obiektów, które wspólnie budują narrację historyczną – od ogólnopolskiego tła po lokalny wymiar toruńsko-grudziądzki. Centralnym elementem jest duża mapa Polski z zaznaczonymi miastami kluczowymi dla działalności „Solidarności”, stanowiąca wprowadzenie do historii ruchu w skali całego kraju. Jej dopełnieniem są fotografie autorstwa Lecha Różańskiego, przedstawiające obchody pierwszej rocznicy strajków sierpniowych TOWIMOR oraz toruńskie środowisko „Solidarności” z 1981 r., które uchwyciły zarówno dynamikę protestów, jak i codzienność lokalnych działaczy. Obok nich zaprezentowano wyjątkowy zbiór eksponatów, w tym przypinki i opaski związkowe, bogaty wybór prasy solidarnościowej (ogólnopolskiej, regionalnej i toruńskiej), dokumenty archiwalne z Torunia i Grudziądza, legitymacje członków związku oraz egzemplarz Dziennika Ustaw o wprowadzeniu stanu wojennego.
Wystawa „Od protestu do wolności — Toruń w historii Solidarności 1980-1989” to opowieść o odwadze, współpracy i wierności wartościom, które zapoczątkowały jeden z największych ruchów wolnościowych XX wieku. Łącząc perspektywę ogólnokrajową z historią Torunia i Grudziądza, ekspozycja przypomina, że wielka zmiana była dziełem zarówno znanych na forum krajowym liderów, jak i tysięcy anonimowych obywateli działających w swoich zakładach pracy, miastach i środowiskach.
To świadectwo, które po 45 latach od powstania „Solidarności” nadal inspiruje i pozostaje żywą częścią pamięci zbiorowej.
Z całego serca dziękujemy naszym Gościom – za obecność, zainteresowanie i wspólne przeżywanie tej chwili.
Wyrazy wdzięczności kierujemy do Kuratorów wystawy za wizję, zaangażowanie i ogrom pracy włożonej w jej powstanie.
W sposób szczególny dziękujemy naszym gościom honorowym – zasłużonym dla prawdy, historii i Solidarności:
Pan Stanisław Wajsgerber. Urodzony 27 września 1957 r. w Grudziądzu. W 1980 r. ukończył prawo na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu i w tym samym roku zaangażował się w działalność rodzącej się „Solidarności”. Od jesieni 1980 r. należał do związku, a wkrótce wszedł w skład Prezydium Międzyzakładowej Komisji Związkowej w Grudziądzu, pełniąc jednocześnie funkcję referenta prawnego. Udzielał pomocy prawnej działaczom oraz współorganizował lokalne struktury związku.
Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. znalazł się na listach osób przeznaczonych do internowania. Został zatrzymany i osadzony w ośrodku w Potulicach. Zwolniony 4 marca 1982 r., natychmiast powrócił do konspiracyjnej działalności. W maju 1982 r. ponownie go internowano, tym razem w Strzebielinku, gdzie przebywał do 14 października 1982 r. Po wyjściu z ośrodka kontynuował kontakty z działaczami, wspierał byłych członków „Solidarności” i brał udział w podziemnych nabożeństwach i spotkaniach formacyjnych.
Za zaangażowanie i odwagę został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi w 2009 r. oraz Krzyżem Wolności i Solidarności w 2012 r.
Darczyńca licznych, niezwykle wartościowych pamiątek i obiektów historycznych, które stały się ważną częścią wystawy „Od protestu do wolności — Toruń w historii Solidarności 1980–1989”.
Pan Lech Różański łączący się z nami sercem z Kanady – urodził się 18 lutego 1955 r. w Toruniu. W 1980 r., wraz z narodzinami „Solidarności”, zaangażował się w tworzenie jej struktur w toruńskich Zakładach Maszyn Biurowych „Predom-Metron”, gdzie został członkiem Komisji Zakładowej. Rok później rozpoczął pracę w Zarządzie Regionu „Solidarności” jako fotoreporter i redaktor techniczny biuletynu „Wolne Słowo”. Dokumentował życie zakładowe, spotkania, strajki i działalność opozycji, tworząc fotograficzne świadectwo pierwszych lat ruchu.
Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. odmówił podpisania deklaracji lojalności wobec władz, za co został internowany 18 grudnia — początkowo w Potulicach, następnie w Strzebielinku. Zwolniono go z ośrodka odosobnienia 14 października 1982 r., jednak w kolejnych latach pozostawał pod nadzorem służb. Mimo represji kontynuował działalność w podziemiu oraz gromadził dokumentację fotograficzną z okresu narodzin „Solidarności” w Toruniu. Z czasem jego archiwum stało się cennym źródłem wiedzy o historii ruchu w regionie.
Za zaangażowanie, odwagę i wkład w walkę o wolność w czasach PRL, w 2016 r. został uhonorowany Krzyżem Wolności i Solidarności.
Darczyńca wielu cennych i unikatowych obiektów historycznych, które w znaczący sposób wzbogaciły wystawę „Od protestu do wolności — Toruń w historii Solidarności 1980–1989”.
Pan Michał Józef Leszczyc-Grabianka urodził się 8 marca 1946 r. w Kowalewku. W 1965 r. ukończył Liceum Ogólnokształcące w Chełmży. Pracował jako inwentaryzator w Wojewódzkim Zjednoczeniu Rolnictwa w Olsztynie, a w latach 1967–1979 jako pracownik pomocniczy w toruńskim „Cukroprojekcie”. W 1979 r. został specjalistą ds. BHP w Toruńskim Przedsiębiorstwie Przemysłu Drzewnego. Równocześnie współpracował ze Związkiem Zawodowym Rolników, kolportując niezależne wydawnictwa, m.in. „Placówkę”. Po powstaniu NSZZ „Solidarność” we wrześniu 1980 r. stał się jednym z najbardziej aktywnych działaczy regionu. W swoim zakładzie pracy był przewodniczącym Komitetu Założycielskiego i Komisji Zakładowej, a następnie zaangażował się w budowanie struktur „Solidarności” Rolników Indywidualnych. Współredagował niezależne pisma chłopskie „Rzeczychłopska” i „Rota”, a w lutym 1981 r. współorganizował wojewódzki zjazd „Solidarności Chłopskiej” w Toruniu. Został także pełnomocnikiem Zarządu Wojewódzkiego i współorganizatorem strajku rolników w Zjednoczeniu „Cukrownie Toruńskie”. Internowany od 15 grudnia 1981 r. do 24 lutego 1982 r. w Potulicach. Po zwolnieniu kontynuował działalność opozycyjną, m. in. Angażował się w Duszpasterstwo Rolników, organizował szkolenia, spotkania i Msze za Ojczyznę.
W 2016 r. za swoją działalność został odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności.
Pan Marek Bernaciak. Urodzony się 17 kwietnia 1965 r. w Toruniu, gdzie w 1985 r. ukończył Technikum Budowlane. Już jako uczeń angażował się w działalność opozycyjną: w latach 1983–1985 współpracował z podziemnym pismem „Grześ”, uczestniczył w akcjach ulotkowych i malowaniu napisów, prowadził bibliotekę Wszechnicy Młodzieżowej oraz organizował akcje solidarnościowe, m.in. z młodzieżą protestującą w Miętnem. Równocześnie kolportował prasę podziemną i działał w Duszpasterstwie Młodzieżowym przy kościele Matki Boskiej Zwycięskiej. W latach 1987–1989 pracował jako technik w zakładach Towimor, gdzie współtworzył struktury „Solidarności” oraz działał w Ruchu „Wolność i Pokój”. Od 1988 r. uczestniczył w odtwarzaniu „Solidarności” w Towimorze, wspierał sierpniowy strajk w Stoczni Gdańskiej, dostarczając żywność i prasę podziemną. W grudniu 1988 r. współorganizował manifestację rocznicową, zaś w 1989 r. aktywnie działał w kampanii Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” oraz brał udział w strajku Niezależnego Zrzeszenie Studentów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Za swoją działalność został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi w roku 2000), odznaką Zasłużony Działacz Kultury w roku 2001, a w 2011 roku Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Informacje szczegółowe
Data: od 13 grudnia 2025 r. do 15 marca 2026 r. | W godzinach otwarcia Muzeum
🎟️Bilety: 12,00 zł (normalne) | 8,00 zł (ulgowe) Bilety do nabycia w kasach Muzeum oraz w zakładce KUP BILET
Miejsce: Muzeum „Pamięć i Tożsamość”
